Biện pháp đảo ngữ là gì? Tác dụng của biện pháp đảo ngữ, ví dụ

Đảo ngữ là một kiến thức quan trọng trong chương trình Ngữ văn phổ thông. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn đảo ngữ là gì? Câu đảo ngữ là gì? Tác dụng của biện pháp đảo ngữ.

Biện pháp tu từ đảo ngữ là gì?

Đảo ngữ là gì trong tiếng Việt? Đảo ngữ trong tiếng Việt là hình thức tu từ có đặc điểm, thay đổi vị trí thông thường của một từ, một cụm từ trong câu nhưng không làm mất đi quan hệ cú pháp vốn có. Điều này nhằm mục đích nhấn mạnh, thể hiện cảm xúc của người viết hoặc tạo hình ảnh, màu sắc, đường nét. 

Trật tự thông thường của kết cấu cú pháp trong câu thể hiện sắc thái trung hoà. Thay đổi trật tự này với dụng ý nghệ thuật, tạo ra sắc thái tu từ.

Bạn có thể hiểu đơn giản, đảo ngữ là hiện tượng đảo ngược vị trí động từ hoặc là trợ động từ lên trước chủ ngữ nhằm mục đích nhấn mạnh. 

Phân loại đảo ngữ

Hình thức của biện pháp đảo ngữ khá đa dạng, ta có thể phân loại đảo ngữ thành hai loại sau:

• Đảo ngữ các thành phần trong câu

Ví dụ: “Lác đác bên sông rợ mấy nhà” thay vì để “Mấy rợ, mấy nhà lác đác bên sông”.

• Đảo ngữ các thành tố cụm từ

Ví dụ: “Biếc đồi nương” thay vì để “Đồi nướng biếc”.

Tác dụng của biện pháp đảo ngữ

Tác dụng chính của biện pháp tu từ đảo ngữ đó là nhấn mạnh các hình ảnh, sự vật, con người để gây lên sự chú ý cho người đọc; thể hiện được những cảm xúc, những tâm tư giấu kín của người viết, người nói. Ngoài ra đảo ngữ cũng là một trong các biện pháp tu từ cho nên nó còn có tác dụng tăng sức gợi cảm, gợi hình và làm câu văn câu thơ trở nên sinh động hơn. Nó còn thay đổi trật tự câu từ để tạo ra các dụng ý nghệ thuật, tạo ra sắc thái tu từ.

Ví dụ về đảo ngữ

Để hiểu rõ hơn đảo ngữ là gì, chúng tôi đã cho một số ví dụ dưới đây:

Ví dụ 1: 

Trật tự thông thường: “Mái tóc người cha bạc phơ”.

Trật tự đảo: “Bạc phơ mái tóc người cha”

Sắc thái tu từ nhấn mạnh vào những thành phần đảo. Trong ví dụ trên, khi đưa từ bạc phơ lên đầu câu, nó đã trở thành yếu tố tiếp nhận thứ nhất của chuỗi lời nói. 

Ví dụ 2: “Đẹp vô cùng Tổ quốc ta ơi”!

Bên cạnh sắc thái nhấn mạnh, nó còn thể hiện sắc thái biểu cảm.

Ví dụ 3: “Lom khom dưới núi tiều vài chú/Lác đác bên sông chợ mấy nhà”.

Đảo ngữ cũng đóng vai trò đặc biệt trong việc tạo hình ảnh, màu sắc và đường nét cho cảnh. 

Ví dụ 4: “Đã qua rồi cái thời túp lều nửa sàn nửa đất, xiêu vẹo dựa vào lưng núi. Ngày nay, bốn mươi ngôi nhà, cột gỗ kê đá tảng, nằm giữa các vườn hoa quả”.

Diễn đạt như vậy để nhấn mạnh các ý nêu trong bộ phận vị ngữ, như “đã tan tác”, “đã sáng lại”; “rắc trắng vườn nhà”, “trong xanh”, “trong vắt”; “sáng cả đôi bờ”; “đã qua rồi”.

Xem thêm: Biệt ngữ xã hội là gì? Phân biệt từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội

Bài tập đảo ngữ tiếng Việt

Bài tập 1: Tìm những câu đảo ngữ trong đoạn thơ sau? Tác giả diễn đạt như vậy để nhấn mạnh ý gì ?

“Đã tan tác những bóng thù hắc ám

Đã sáng lại trời thu tháng Tám

Trên đường ta về lại Thủ đô

Cờ đỏ bay quanh tóc bạc Bác Hồ !”

( Trích Ta đi tới – Tố Hữu )

Trả lời

Những câu có đảo ngữ:

Đã tan tác những bóng thù hắc ám

Đã sáng lại trời thu tháng Tám.

Bài tập 2: Tìm những câu đảo ngữ trong đoạn thơ sau? Tác giả diễn đạt như vậy để nhấn mạnh ý gì?

“Trong xanh ánh mắt

Trong vắt nhãn lồng

Chim ăn nhãn ngọt

Bồi hồi nhớ ông ! ”

( Trích Hương Nhãn – Trần Kim Dũng )

Trả lời

Những câu có đảo ngữ:

Trong xanh ánh mắt

Trong vắt nhãn lồng

Bài tập 3: Hãy chỉ rõ các từ được dùng biện pháp đảo ngữ trong đoạn thơ dưới đây và nêu rõ tác dụng gợi tả, gợi cảm của chúng.

“Dừng chân nghỉ lại Nha Trang,

Hiu hiu gió thổi, trời quang tuyệt vời.

Xanh xanh mặt biển da trời,

Cảnh sao quyến rũ lòng người khó quên.

Sóng Hồng”

Trả lời

Các từ đảo ngữ đó là: Hiu hiu (gợi ra mức độ nhẹ nhàng của cơn gió và cảm giác yên bình, dễ chịu của tác giả); Xanh xanh (gợi lên màu sắc của biển trời và cảm xúc lạ trước khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp).

Bài tập 4: Trong hai câu văn dưới đây, câu nào sử dụng biện pháp đảo ngữ? Hãy chỉ rõ tác dụng gợi tả ấy và nhấn mạnh ý của câu văn có đảo ngữ.

1. a) Đằng xa, trong mưa mờ, bóng những nhịp cầu sắt uốn cong, vắt qua dòng sông lạnh đã hiện ra.
2. b) Đằng xa trong mưa mờ, đã hiện ra bóng những nhịp cầu sắt uốn cong, vắt qua dòng sông lạnh.

Đáp án:

– Trong hai câu văn trên, câu văn thứ hai (b) có dùng biện pháp đảo ngữ. Đảo vị trí của vị ngữ.

– Tác dụng của câu ván có đảo ngữ đó là gợi tả rõ bức tranh cảnh vật (khác với câu a chỉ là câu tường thuật bình thường); nó nhấn mạnh sự xuất hiện của sự vật được miêu tả, như câu “bóng những nhịp cầu sắt uốn cong, vắt qua dòng sông lạnh”.

Bài tập 5: Vận dụng các kiến thức về biện pháp đảo ngữ để diễn đạt lại những câu dưới đây cho sinh động, gợi cảm hơn.

1. Nước sông Hương xanh biêng biếc, hoa phượng vĩ đỏ rực hai bên bờ.
2. Giữa trời khuya tĩnh mịch, một vầng trăng sáng vằng vặc trên sông, một giọng hò mái đẩy thiết tha dịu dàng. 
3. Xa xa, những ngọn núi nhấp nhô, vài ngôi nhà thấp thoáng, vài cánh chim chiều bay về tổ.

Đáp án: 

1. Nước sông Hương xanh biêng biếc, đỏ rực hai bên bờ màu hoa phượng vĩ.
2. Giữa trời khuya tĩnh mịch, vằng vặc trên sống một vầng trăng sáng, thiết tha dịu dàng.
3. Xa xa, nhấp nhô những ngọn núi, thấp thoáng mấy ngôi nhà và lững thững vài cánh chim chiều bay về tổ. 

Trên đây là một số chia sẻ về đảo ngữ là gì? Tác dụng và các ví dụ về đảo ngữ trong tiếng Việt. Quý bạn đọc quan tâm theo dõi nội dung bài viết, nếu có vướng mắc gì hãy bình luận ngay xuống phía dưới để chúng tôi hỗ trợ nhanh chóng.