Chỉ từ là gì lớp 6? Vai trò và cách dùng chỉ từ

Trong cuộc sống hằng ngày, chúng ta sử dụng chỉ từ thường xuyên nhưng ít người quan tâm tìm hiểu đến nó. Hãy cùng chúng tôi khám phá chỉ từ là gì, ví dụ và cách dùng chỉ từ chính xác trong bài viết sau đây nhé!

Chỉ từ là gì?

Chúng ta đã được học chỉ từ là gì trong ngữ văn 6. Theo sách giáo khoa lớp 6, chỉ từ là các từ ngữ để chỉ vào sự vật, hiện tượng giúp người đọc hoặc người nghe có thể xác định được các sự vật trong khoảng không gian hoặc thời gian.

Chỉ từ hay còn được gọi là đại từ chỉ định, được dùng để xác định chính xác tọa độ và vị trí của sự vật trong không gian, thời gian.

Ví dụ minh họa:

Hôm ấy, chú Hai đã khóc một mình trong phòng.

=> Chỉ từ “ấy” được dùng để xác định thời gian đã xảy ra trong quá khứ.

Em gái này và em trai kia rất tốt bụng và dễ thương.

=> Hai chỉ từ “này” và “kia” là hai từ xác định rõ vị trí của em trai và em gái trong không gian.

Phân loại chỉ từ

Chỉ từ được chia thành 3 nhóm:

Dùng để chỉ vị trí (đại từ chỉ vị trí)

Đại từ chỉ vị trí chính là những từ được dùng để chỉ quan hệ không gian giữa người nói và đối tượng được nói đến trong câu. Đó là các đại từ: đây, này, kia, nọ, kìa, ấy, đấy, đó.

Đặc điểm:

• Khi sử dụng đại từ chỉ vị trí, cần phải có vật quy chiếu. Vật quy chiếu có thể là người nghe, người nói hoặc là một đối tượng được người nói, người nghe đề cập đến.

Ví dụ: “Em không thích đôi giày này”. Chỉ từ “này” cho thấy vị trí của người nói đang đứng gần đôi giày được nói đến.

• Các đại từ chỉ vị trí vừa được dùng để chỉ vị trí xác định và dùng để chỉ vị trí không xác định.

Ví dụ: Từ “này” trong 2 câu sau: Tôi đi ra đằng này một chút/Tôi đã đi trên con đường này. Từ “này” ở đây được sử dụng để chỉ địa điểm xác định và chỉ địa điểm không xác định.

Dùng để chỉ quan hệ thời gian

Chỉ từ được dùng để chỉ quan hệ thời gian giữa các sự vật được nói tới, còn được là đại từ chỉ thời gian. Đó là các từ: này, nay, bây giờ, kia, kìa, ấy, đấy, nọ, đây, bấy giờ, giờ.

Đặc điểm: 

• Đại từ chỉ thời gian sẽ có thời điểm quy chiếu. Thời điểm quy chiếu chính là thời điểm nói/suy nghĩ/ hành động hoặc là một thời điểm được đề cập trong câu. Các chỉ từ được dùng để chỉ thời điểm nói/hành động/suy nghĩ: đây, này, bây giờ, giờ.

Ví dụ: Trước đây, con phố này vắng hơn bây giờ. 

• Các chỉ từ được dùng để nói thời điểm quy chiếu của một sự kiện được nhắc đến trong tương lai hoặc quá khứ: đấy, ấy, đó, bây giờ.

Ví dụ: Thời gian đó, tất cả chúng tôi đều cảm thấy vui vẻ.

• Các chỉ từ được dùng để chỉ một thời điểm nào đó đã xác định cụ thể hoặc là không xác định được một cách cụ thể trong tương lai như: kia, kìa.

Ví dụ: Một ngày kia chúng ta sẽ trở lại Hà Nội.

Dùng để thay thế cho một sự kiện, trạng thái

Đây là những từ được dùng để thay thế cho một trạng thái/sự kiện đã được nêu ra bằng một ngôn ngữ khác. Đó là các từ: Thế, vậy.

Ví dụ: Anh làm như vậy là không đúng.

Xem thêm: Đại từ là gì trong tiếng Việt? Các loại đại từ, ví dụ

Vai trò của chỉ từ

Theo lý thuyết, cách dùng và vai trò của chỉ từ giống nhau. Tuy nhiên, tùy theo hoàn cảnh, ngữ cảnh mà chỉ từ có thể thay đổi hoặc là chứa đựng hàm nghĩa phù hợp với các dụng ý của người nói.

Một số vai trò chính của chỉ từ trong câu đó là:

Là phụ ngữ trong cụm danh từ

Ví dụ: Chiếc thuyền đó chính là tài sản đáng giá nhất của gia đình làng chài.

Trong câu này, từ “đó” là chỉ từ, nó đóng vai trò làm phụ ngữ đứng sau và bổ nghĩa thêm cho danh từ “chiếc thuyền”. Từ “đó” giúp cho người đọc xác định chiếc thuyền theo không gian được nói đến trong câu.

Chỉ từ là trạng ngữ trong câu

Ví dụ: Một ngày nọ, tôi đã tình cờ trông thấy sao băng khi đang nằm dưới bãi cỏ. 

Trong câu này, từ “nọ” là chỉ từ, nó đóng vai trò làm trạng ngữ và bổ nghĩa thời gian cho “Một ngày”.

Chỉ từ làm chủ ngữ trong câu

Ví dụ: Đó không phải là đồ của anh ấy!

Trong câu này, từ “Đó” vừa là chỉ từ, vừa là chủ ngữ được dùng để xác định sự vật theo không gian đã được nhắc đến trong câu nói.

Có thể thấy rằng, chỉ từ đóng nhiều vai trò trong câu và có thể đặt ở nhiều vị trí khác nhau. Chính vì vậy, người đọc cần nắm rõ các vai trò này để tiến hành phân tích chính xác nghĩa của câu và nắm được các thông tin mà người viết muốn gửi gắm.

Cách dùng chỉ từ

Chỉ từ là biện pháp tu từ được dùng phổ biến, nhất là trong các tình huống giao tiếp khi người nói muốn nhấn mạnh ý nghĩa. Ngoài ra, chỉ từ còn được vận dụng linh hoạt trong nhiều thể loại văn chương khác.

Việc hiểu và vận dụng chỉ từ thích hợp sẽ giúp chúng ta linh động hơn trong việc giao tiếp và sáng tác văn thơ. Dưới đây là một số cách dùng chỉ từ khác.

Giao tiếp trong đời sống

Ví dụ: 

• Có phải chị ấy từng học tại ngôi trường này không?

Chỉ từ “này” đóng vai trò là phụ ngữ trong cụm danh từ.

• Một ngày kia, chàng hiệp sĩ đã xuất hiện và tiêu diệt con rồng lửa độc ác, hung hãn để bảo vệ vương quốc.

Chỉ từ “kia” ở đây đóng vai trò làm trạng ngữ trong câu.

• Nghe đồn đó chính là cô gái xinh đẹp nhất vùng!

Chỉ từ “đó” có vai trò làm chủ ngữ trong câu.

Trong văn chương

Ví dụ:

“Trời xanh đây là của chúng ta

Núi rừng đây là của chúng ta”

(Đất nước – Nguyễn Đình Thi)

Chỉ từ “đây” đóng vai trò là phụ ngữ trong cụm danh từ “trời xanh” và “núi rừng”, giúp người đọc định vị sự vật trong không gian được nhắc đến.

Trên đây là các thông tin về chỉ từ, hy vọng qua những thông tin này bạn đã hiểu rõ thế nào là chỉ từ cũng như vai trò và cách dùng chỉ từ.