Địa y là gì? Hình dáng, đặc tính, các loại địa y thường gặp

Không ít chúng ta đã nghe đến một loài cây mang tên địa y, tuy nhiên thông tin về nó vẫn còn là ẩn số với nhiều người. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu địa y là gì, hình dáng và đặc tính của loài cây này trong bài viết này nhé!

Địa y là gì?

Địa y là một dạng cây hoa tảo, xuất phát từ một loài sinh vật photobiont có khả năng quang hợp, loài này còn có tên là phycobiont với loài nấm mycobiont. Hai loài này kết hợp cộng sinh với nhau rồi tạo nên loài địa y.

Trong địa y, thành phần Nấm thường là nấm túi hoặc có thể là nấm đảm. Thành phần tảo thường là tảo lục, đôi khi còn là vi khuẩn lam. Tế bào tảo phân tán giữa các khuẩn ty, còn một số khuẩn ty dán chặt vào rong để hấp thu carbohydrat và các chất hữu cơ từ tảo, còn nấm thì cung cấp nước và khoáng cho tảo. Ðịa y chính là một dạng thích nghi đặc biệt của vùng khô hạn cho phép nó có thể sống trong nhiều điều kiện khắc nghiệt khác nhau.

Địa y không phải là thực vật bởi vì nó không có cấu tạo tế bào đặc trưng của thực vật và nó cũng không có các cấu trúc mô, cơ quan của thực vật.

Địa y cũng không phải là nấm bởi ngoài các tế bào sợi nấm thì địa y còn có các tế bào tảo lục hoặc là các vi khuẩn lam có chứa chất diệp lục. Tuy nhiên, do thành phần của địa y bắt buộc phải có nấm, do đó ta có thể xếp địa y vào giới nấm.

Đặc tính, hình dáng của địa y

Về hình thái, địa y khác hẳn với hai loài tạo nên nó đó là tảo và nấm. Địa y có thể sinh sôi và nảy nở ở môi trường Bắc Cực, trên vực đá và trên sa mạc. Những nơi dù có khí hậu khắc nghiệt nhất thì chúng vẫn sinh tồn và phát triển tốt.

Địa y sống bám trên cành cây, đất đá, các khu rừng gỗ, rừng mưa… Thậm chí trên nóc của các tòa nhà, địa y cũng có thể mọc lan tràn. Trong đó, loại địa y sống ở trên cây cho sinh khối lớn nhất và nó có giá trị trong khoa học lẫn thực tiễn. Có những loài dài tới vài mét và treo lơ lửng trên cành cây. Nhưng cũng có những loài chỉ khoảng vài milimet bám vào các tảng đá. Các nhà khoa học đã tính được trong tự nhiên có khoảng 17.000 loài địa y.

Trên đá chúng chính là những sinh vật tiên phong, là những loại cây đầu tiên chiếm phá môi trường mới bởi chúng có thể phá hủy đá dần dần do các acid mà chúng tiết ra và tạo ra những hạt đất nhỏ. Các vật chất hữu cơ từ địa y thối rữa sẽ làm tăng thành phần của đất được tạo ra, các acid được tiết ra sẽ thay đổi theo lòi và thường được dùng để định danh Ðịa y.

Các loài thực vật như rêu, địa y sống chủ yếu ở các vùng lạnh. 

Tốc độ tăng trưởng của địa y khá chậm. Địa y dạng vảy tăng trưởng mỗi năm khoảng 0,1 – 10mm, còn địa y dạng lá thì khoảng từ 2 – 4cm. Địa y rất dễ bị tổn hại bởi các chất ô nhiễm không khí nên nó được xem là sinh vật chỉ thị về chất lượng không khí. Chúng ta thường phải đi xa vài dặm so với thành phố thì mới tìm kiếm được địa y.

Các loại địa y thường gặp

Có 3 loại địa y chính, tên các loài địa y đó là: 

Địa y Foliose

Địa y Foliose có hai mặt dễ phân biệt, nó có một mặt trên và có một mặt dưới cùng. Chúng có thể rất phẳng, có nhiều lá giống như rau diếp, hoặc là bện lại và đầy các đường gờ cùng vết sưng.

Địa y Fruticose

Địa y Fruticose có thể là mặt dây chuyền và gần giống như tóc, thẳng đứng và cây bụi, hoặc nó thẳng đứng và giống như chiếc cốc. Nhiều địa y fruticose có các nhánh tròn có lõi ở giữa, một số khác thì rỗng ở giữa. Các loại địa y fruticose khác sẽ có các nhánh phẳng mọc lộn xộn với nhau.

Xem thêm: Kiểu hình là gì? Kiểu gen là gì? So sánh kiểu hình và kiểu gen

Địa y Crustose

Địa y Crustose chỉ có vây và bị nứt vỏ. Chúng tạo thành một lớp vỏ trên một bề mặt như đất, tảng đá, ô tô, hoặc mái nhà của bạn. Chúng có thể có nhiều màu sắc tươi sáng, rực rỡ như cam, vàng nắng và đỏ, hoặc các màu trầm như xám và xanh lục. Lớp vỏ của địa y Crustose được ép vào chất nền của chúng.

Công dụng của địa y

Địa y rất phổ biến và nó có thể sống rất lâu. Tuy nhiên, nhiều loại địa y dễ bị tổn thương mỗi khi thời tiết thay đổi đột ngột. Vì vậy chúng được các nhà khoa học dùng để đo mức độ ô nhiễm không khí. Địa y còn là thức ăn chính của loài hươu Bắc cực.

Ngoài ra, địa y có thể dùng để chế tạo rượu, nước hoa, phẩm nhuộm… Ước tính rằng 6% bề mặt phần đất liền trên Trái Đất được phủ địa y. Tại Scotland, phẩm nhuộm từ địa y còn được gọi là crottle.

Bảo tồn địa y cũng là một trong các vấn đề mà các nhà bảo tồn sinh học quan tâm. Nhiều nước đã hạn chế việc khai thác địa y và tiến hành xây dựng các khu bảo tồn để giữ gìn loài đặc biệt này.

Xem thêm: Đột biến gen là gì? Đột biến gen phụ thuộc vào những yếu tố nào?

Tác hại của địa y

Địa y là dạng cộng sinh giữa nấm và tảo, nên nhiều người thắc mắc rằng khi chúng bám trên cây cối thì có ảnh hưởng gì đến cây hay không? 

Theo các nhà khoa học của Trường Đại học Harvard đã khẳng định rằng địa y không gây ảnh hưởng đến cây. Các nghiên cứu đã cho thấy sự kết hợp giữa nấm và tảo tạo nên địa y nhưng chúng không có rễ nên khi bám vào thân sẽ không gây hại cho cây.

Trên đây là toàn bộ kiến thức cơ bản liên quan tới địa y. Hy vọng bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ địa y là gì, được hình thành như thế nào và đặc điểm và vai trò của địa y…