Lực bất tòng tâm là gì? ý nghĩa, nguồn gốc của Lực bất tòng tâm

Chắc hẳn bạn cũng đã từng nghe đến câu thành ngữ lực bất tòng tâm, tuy nhiên không phải ai cũng hiểu được ý nghĩa thực sự của có. Vậy lực bất tòng tâm là gì? Hãy theo dõi bài viết dưới đây để hiểu thêm về ý nghĩa của câu nói này nhé!

Lực bất tòng tâm là gì?

Lực bất tòng tâm là thành ngữ Hán Việt, có ý nghĩa chỉ là khả năng, năng lực không đủ để thực hiện một số ước muốn, ý nghĩa, hoài bão của bản thân.

Lực bất tòng tâm trong tiếng Trung được viết là 力不从心 /Lì bù cóng xīn/. Cấu tạo của câu thành ngữ này đó là: 

力 lì lực: 力 trong 能力 nénglì  hoặc 力量 lìliàng có nghĩa là khả năng, năng lực, nghị lực.

不 bù bất là không có.

从 cóng tòng: 从 trong 顺从 shùncóng có nghĩa  làm theo, phục tùng, nghe theo, ràng buộc, quy phục.

心 xīn tâm: Ý muốn, suy nghĩ, khát vọng bản thân.

Cả câu này có ý nghĩa là năng lực, khả năng của con người bị bó buộc. Dù rất muốn thực hiện điều gì đó nhưng lại không thể làm được vì khả năng có hạn. Câu nói này chỉ sự bất lực, bó tay, vượt tầm kiểm soát trước những vấn đề trong cuộc sống của con người.

Lực bất tòng tâm tiếng Anh có một câu mang ý nghĩa tương tự đó là So much to do, so little done. Có nghĩa là dù rất thích, rất muốn, đã cố gắng hết sức nhưng kết quả không có gì thay đổi cả.

Thực tế trong cuộc sống này, ai cũng sẽ trải qua trường hợp lực bất tòng tâm. Ví dụ như khi còn nhỏ bạn muốn làm gì đó nhưng lại không thể tự quyết định, hoặc không đủ khả năng để làm. Hay lớn rồi, bạn muốn lo lắng, chăm sóc cho bố mẹ, người thân một cuộc sống tốt đẹp hơn nhưng bạn lại chưa đủ khả năng, năng lực tài chính hoặc không có sức khỏe để làm điều mình muốn làm. Vì vậy, trong cuộc sống có rất nhiều việc bản thân không phải muốn và nỗ lực là có thể làm được. Nhưng thực chất việc đánh mất cơ hội, chưa từng cố gắng, chưa từng thử mới chính là điều hối tiếc nhất.

Xem thêm: Điển cố là gì? Điển tích là gì? Đặc điểm, ví dụ về điển cổ

Nguồn gốc câu thành ngữ lực bất tòng tâm

Thành ngữ lực bất tòng tâm xuất phát từ một điển tích ở thời Đông Hán. Lúc đó, Ban Siêu là một tướng lĩnh giỏi của vua Minh Đế. Với tài năng điều binh khiển tướng tài giỏi của mình, ông đã lập được nhiều công lao và nhiều chiến công hiển hách.

Thuở ấy, vua Minh Đế lệnh cho ông dẫn theo một số quân lính đi dẹp loạn ở vùng Tây Vực. Thời gian thấm thoắt trôi qua, mới đó đã qua 27 năm.  Lúc đi, Ban Siêu vẫn còn là một thanh niên trang tráng có sức vóc khỏe mạnh. Đến giờ thì tuổi tác cũng đã không còn nhỏ lại bị bệnh tật dày vò nên Ban Siêu chỉ muốn được về thăm quê. Tuy nhiên, bức thư trình xin về quê dâng lên vua Lưu Triệu của Ban Siêu lại không đến được tay vua.

Vì vậy, con gái ông đã viết một bức thư khác để tỏ rõ nỗi lòng, ý muốn của cha được trở về quê hương trong những ngày tháng cuối đời. Nhà vua sau khi đọc được bức thư ngay lập tức đã hạ chỉ để cho ông được toại nguyện. Tuy nhiên, bởi vì tuổi cao sức yếu, về đến Lạc Dương được chưa đầy 1 tháng thì ông đã  bệnh mà qua đời. Mặc dù rất mong mỏi được trải qua cuộc sống thư thả ở quê hương nhưng do sức khỏe không cho phép nên ông hoàn thành di nguyện ấy.

Từ đó về sau, người đời lưu truyền và sử dụng thành ngữ “lực bất tòng tâm” để thể hiện các mong muốn, khát vọng của mình nhưng lại không có cách nào làm được.

Những câu nói hay về lực bất tòng tâm

无能为力 /Wú néng wéi lì/

Vô năng vi lực là không có năng lực hoặc tài năng để việc làm việc gì đó.

心有余而力不足 /xīn yǒu yu ér lì bù zú/

Tâm hữu dư nhi lực bất túc có nghĩa là có tâm, có lòng muốn thực hiện nhưng năng lực lại không có, không cho phép.

Thơ lực bất tòng tâm

Lực bất tòng tâm ngẫm dạ sầu

Thân bằng đạo nghĩa cũ giờ đâu

Non cao đội tuyết hôm đông vãng

Bể rộng dầm sương buổi hạ đầu

Chén tửu thôn ngoài thơ mấy vận

Trà chung xóm nội phú đôi câu

Thân bằng đạo nghĩa xưa nay nhạt

Đôi khi lực bất tòng tâm

Trong lòng đau khổ, âm thầm ai hay

Lại thêm không thể tỏ bày

Mấy ai hiểu được… cảnh này lòng ta…

Sự đời nhiều cảnh xót xa

Sóng gió, bão táp, phong ba đủ điều

Sức người chịu đựng bao nhiêu

Sanh Lão Bệnh Tử… và nhiều nỗi đau.

Cuộc sống sang hèn muôn màu

Đồng tiền vào trước… ra sau mấy hồi

Cuối cùng người cũng như tôi

Tay không tay trắng … thế rồi ra đi…

Oán thân trách phận lợi gì

Nghiệp xưa nay trả… có chi lạ lùng

Thôi thì tìm lối đi chung

Trở về Bến giác … ta cùng Tịnh Tâm.

Sám hối sửa chữa sai lầm

Ăn Chay Niệm Phật, thân tâm an nhàn

Đời sau thoát cảnh cơ hàn

Sanh về Cực Lạc … ngập tràn niềm vui !

 Trần gian nếu phải đọa đày

Cầu xin đừng để kéo dài khổ thân

Bảy mươi cộng nửa mười năm

Ba phần tư thế kỷ thăm cõi trần

Lầu bầu lẩn thẩn bần thần

Chân đau tay mỏi đứng nằm không yên

Ngủ ngày đêm thức liên miên

Chiêm bao mộng mị làm phiền người thân

Bạn bè bốn phía lần lần

Kẻ đi người ở đất gần trời xa

Đường trần lắm cảnh phong ba

Sóng xô bão táp biển hoa sáng ngời

Dẫu đường tình đã tách rời

Thiên thu xây mộng đường đời có nhau

Đam mê ân ái động đào

Ngược dòng sông cũ đón chào cố nhân

Quạ đen bắt cầu sông Ngân

Để cùng trả nợ duyên phần trăm năm

Than ôi! Lực bất tòng tâm!!!

Động viên bác bảo vẫn chưa già

Bốn đoạn trường đời mới vượt ba

Lúc trẻ từng xông pha thác lũ

Khi già sao nỡ mặc sơn hà

Rựa cùn e chỉ còn giắt vách

Bút sắc có chăng múa tại gia

Thời thế đang phi như tuấn mã

Sức đâu theo kịp thuở như là…

Mong rằng những thông tin này đã giúp bạn hiểu rõ câu thành ngữ lực bất tòng tâm là gì. Nếu còn thắc mắc nào khác hãy bình luận xuống phía dưới nhé!